Windroeden                                                                                                   



Lood, een kwetsbaar metaal

Glas in loodramen met een groter oppervlak hebben versterking nodig. Lood is nu eenmaal zacht. Het vervormt zelfs door aanhoudende geringe druk, en de interne druk van het eigen gewicht en dat van het glas als gevolg van de zwaartekracht en bij buitenramen: de winddruk. (zie ook: uitzakken).
Rondom, en van rand tot rand er doorheen, kan staallood gebruikt worden, of in het H-lood kunnen stalen inlegstrips verwerkt worden. Daarmee heeft het raam een skelet dat de interne duk absorbeert. Klassiek is de versterkingsmethode met windroeden, ijzeren of koperen staven die aan de buitenkant op grote ramen bevestigd worden om ze zo te behoeden voor vervormen en inwaaien. De uiteinden kunnen plat gemaakt worden en op het frame gesoldeerd of verankerd in het kozijn (klik  ). Meestal heeft de roede een rond profiel, vierkant (staaf) of plat (band) komt ook voor.

Het doel
Goed gemonteerde windroeden nemen de druk op het lood en het glas weg en geven het raam de gewenste ‘stijfheid’.  Het principe is dat de druk van de wind via de roede overgebracht wordt op het frame – wanneer er een frame om het raam zit. Als het frame dikker is dan het lood, krijgt de roede iets afstand van het raam, de platgemaakte uiteinden worden dan op het frame gesoldeerd, of beter: de stang wordt verankerd in het kozijn.
Als het raam alleen een loodrand heeft, moet de roede de druk naar het kozijn overbrengen:

                                                                                              
                                                                                                            bovenaanzicht met verankering in het kozijn
Positie  
De staaf komt aan de zijde waar de wind op staat - of bij losse panelen aan wat de typische achterkant is. Hij wordt bij voorkeur achter een doorlopende loodlijn aangebracht om het zicht op het ontwerp niet te bederven (foto 1 hieronder). In kerkramen is dat vaak onmogelijk, waardoor de lijnen van de windroeden dwars door het tafereel lopen, zoals in de foto helemaal rechtsonder. Het ontwerp is noodgedwongen ondergeschikt aan de uitvoeringstechniek. In grote taferelen wordt dat weer omzeild door de roeden op een paar cm afstand van het raam te monteren. (Illustratie hierboven). In plaats van bindlood kunnen ook korte staafjes tussen raam en roede gemaakt worden. Van binnen uit vallen de roeden dan minder op. Een alternatieve mogelijkheid om het tafereel te sparen is het aanbrengen van een roede die de lijnen van het ontwerp volgt. De roede wordt in 'alle bochten' gewrongen om het zicht van binnenuit te behouden (foto 2 hieronder). Kleinere panelen, zoals vrijstaande onderramen, worden aan de achterzijde ook wel voorzien van roeden, om de sterkte te vergroten. (klik  ) 

 
1. Links en rechts loopt de roede horizontaal boven het midden, bijna onzichtbaar meelopend met horizontaal lood. Middelste raam: de roede in een lagere positie om het zicht op de decoratie te sparen. Slechts de guirlande heeft last van de horizontale doorsnijding.

2. De roeden volgen de lijnen in het ontwerp om het gezicht van binnenuit te sparen
(Stadhuis Alkmaar)

Bevestiging
Eerst worden er stukjes van plm. 7 cm. bindlood of koperdraad op het raam gesoldeerd op plaatsen waar de roede kruispunten passeert. Het draad wordt daarna om de roede gebonden, zonder het te solderen. (klik  ) De staaf wordt daarom ook wel bindroede genoemd. Zie illustratie linksonder.
 
Het overgebleven uitstekende deel van het strookje bindlood wordt op het bindijzer gewonden tot een zg. 'roosje'. Door het niet te solderen ontstaat een flexibele verbinding tussen raam en roede.

Het 'roosje'

Naast bevestiging met bindlood kan de staaf ook direct op het raam gesoldeerd worden (illustratie rechtsonder). De roede, hier met vierkant profiel, is verankerd in het kozijn. 
Windroeden worden bijna alleen nog gebruikt bij authentieke restauraties, of om een klassieke situatie te verkrijgen. Nieuwe, maar ook te restaureren ramen krijgen tegenwoordig een beschermende laag glas aan de buitenkant, waardoor de staven niet meer nodig zijn.

Stukjes draad worden op het raam gesoldeerd   Of de roede wordt direct op het raam gesoldeerd, binddraad blijft dan
waar de roede komt:                                            achterwege:

   

illustraties uit: The Stained Glass Handbook by Sam Halstead
vraag of opmerking? Gebruik het contactformulier.

De bovenlichten hebben een horizontale windroede - bijna onzichtbaar doordat ze meelopen met de loodlijn

Bij dit raam zijn aan beide zijden windroeden aangebracht voor maximale weerstand. Let op het  'roosje'. (Standplaats: Eijse Eisingamuseum, Franeker).

Voorbeeld van moderne toepassing bindroede. De noodzaak van versterking wint het hier van de esthetiek: de 2 horizontale staven lopen storend door het ontwerp
foto's: Pull Vincent Ferre & Plomb Création (www.verre&plomb.fr)